Γιατί το Bitcoin είναι ένας ζωντανός οργανισμός
Το να δοθεί ο ορισμός του τι είναι ζωή, είναι μια πρόκληση για τους επιστήμονες και τους φιλοσόφους. Παρόλο που πολλοί ορισμοί έχουν δοθεί, είναι ακαθόριστο τι είναι αυτό που διαφοροποιεί τους ζώντες από τους μη ζώντες οργανισμούς. Είναι οι ιοί ζωντανοί; Τα μόρια του DNA; Οι ιοί στους υπολογιστές; Τα βιολογικά παραγόμενα ορυκτά;
Ο Ralph Merkle, ο εφευρέτης της κατακερματισμένης κρυπτογραφίας (cryptographic hashing) και της δομής που πήρε τ’ όνομα του, Merkle tree, είχε ένα επιχείρημα πως το Bitcoin είναι το πρώτο παράδειγμα μια νέας μορφής ζωής. Σ’ αυτήν την σειρά των άρθρων έχω σκοπό να πάρω αυτήν την παραδοχή πολύ σοβαρά, να την εξερευνήσω περισσότερο και να δω τι μπορεί να αντληθεί από την πλευρά του Bitcoin ως ζωντανού οργανισμού.
Το πρώτο μέρος θ’ αποδείξει πως το Bitcoin είναι πράγματι ένας ζωντανός οργανισμός. Στο δεύτερο μέρος θα δούμε καλύτερα το φυσικό περιβάλλον του Bitcoin και πως αυτό (το Bitcoin) επηρεάζεται όταν αλλάξει το περιβάλλον του. Στο τρίτο μέρος θα προσπαθήσουμε να καταλάβουμε κάποια κομμάτια του Bitcoin καλύτερα κοιτάζοντάς τα από κοντά. Τέλος, θα κάνουμε ένα νοητικό πείραμα, να προσπαθήσουμε να σκοτώσουμε το Bitcoin και να παρουσιάσουμε την αξιοσημείωτη αντοχή αυτού του παράξενου και αποκεντρωμένου οργανισμού.
Τι είναι Ζωή;
Η ερώτηση αν κάτι είναι ζωντανό ή όχι προφανώς και κρύβεται στον ορισμό που δίνει ο καθένας μας στην ζωή. Η ζωή είναι ατελείωτα περίπλοκη, έτσι δεν προκαλεί έκπληξη η απάντηση στην ερώτηση «Τι είναι ζωή;» να οδηγεί σε διαφορετικές απαντήσεις. Πέρα από τις εικασίες της νέας εποχής, φαίνεται πως η ζωή είναι μια διαδικασία και όχι μια ουσία.
Μπορούμε να προσπαθήσουμε να περιγράψουμε την διαδικασία κοιτάζοντας πράγματα που είναι ζωντανά και τι κάνουν: Προσπαθούν ν’ αναπτυχθούν, ν’ αναπαραχθούν και ν’ ανταποκριθούν. Κληρονομούν χαρακτηριστικά, είναι φτιαγμένα από μικρότερα μέρη (κύτταρα) και χρησιμοποιούν ενέργεια για να διατηρήσουν την εσωτερική τους δομή ενόψει της αύξησης της εντροπίας.
Από την πλευρά της φυσικής, ζωντανά είναι τα θερμοδυναμικά συστήματα: χρησιμοποιούν τις ενεργειακές διαφορές από το περιβάλλον τους για να διατηρήσουν μια συγκεκριμένη μοριακή οργάνωση και να δημιουργήσουν τα αντίγραφά τους. Απ’ την πλευρά της θερμοδυναμικής, τα ζωντανά συστήματα μπορούν να μειώσουν την εσωτερική τους εντροπία χρησιμοποιώντας την υπάρχουσα, ελέυθερη ενέργεια που παίρνουν από το περιβάλλον τους. Με λίγα λόγια, τα ζωντανά πράγματα δημιουργούν μια τάξη, μια οργάνωση, μες το χάος.
Το Bitcoin κάνει ακριβώς το ίδιο: παίρνει ενέργεια από το περιβάλλον και βάζει τα πράγματα σε τάξη δηλαδή δημιουργεί την δική του εσωτερική εντροπία. Αυτό το επιτυγχάνει βάζοντας τα blocks σε μια καλά οργανωμένη δομή. Κάποιοι αυτήν την δομή την λένε αλυσίδα (blockchain) άλλοι το λένε διανεμημένο καθολικό (distributed ledger). Απ’ την στιγμή που δεν έχει μεγάλη σημασία ποιο θα είναι το όνομα αυτής της δομής και δεν βοηθάει στην μετάδοση της βαθύτερης αλήθειας, εγώ δεν θα χρησιμοποιώ κανένα από αυτά: αυτή η δομή είναι μόνο ένα κομμάτι από ένα μεγάλο και σύνθετο σύστημα, όπως είναι ο κορμός στα λαχανικά. Είναι σημαντική η δομή, δεν χωράει αμφιβολία. Αλλά διαμηνυμένη ή όχι, ένα καθολικό (ledger) από μόνο του είναι τόσο χρήσιμο όσο μια τσάντα με οστά.
Για να καταλάβουμε γιατί η συμπεριφορά του Bitcoin είναι μεταβαλλόμενη θα πρέπει να κοιτάξουμε πέρα από τις λέξεις-κλειδιά και αναρωτηθούμε τι πραγματικά είναι Bitcoin, από τι είναι φτιαγμένο και ποια είναι τα όρια του.
Τι είναι το Bitcoin;
Αν συγκρίνουμε την βιολογική ζωή με το Bitcoin, το Bitcoin είναι σχετικά απλό. Ωστόσο, δεν είναι απλό να βρούμε μια σύντομη απάντηση στο «Τι είναι το Bitcoin».
Ανάλογα από το περιβάλλον που προέρχεται ο καθένας, θα μπορούσε να είναι ένα δίκτυο υπολογιστών, μια οικονομική επανάσταση, ένα παγκόσμιο δίκτυο διακανονισμών, ένας τρόπος να προστατέψεις τον πλούτο σου, ένα σύστημα πληρωμών, μια εναλλακτική κεντρική τράπεζα, μια παράλληλη οικονομία, υγιή χρήματα, μια άσκηση ελευθερίας του λόγου, μια φούσκα, μια πυραμίδα, ένα σύστημα αποστολής μηνυμάτων, ένα πρωτόκολλο επικοινωνίας, μια αναποτελεσματική βάση δεδομένων, διαδικτυακό χρήμα, ή όλα τα παραπάνω. Εν ολίγοις το Bitcoin είναι διαφορετικά πράγματα για τον καθένα.
Οτιδήποτε και να είναι το Bitcoin, αναμφίβολα πρέπει να του αναγνωριστεί μια εσωτερική δύναμη. Έχει ζωή από μόνο του και προφανώς αυτό το χαρακτηρίζει ως ζωντανό οργανισμό.
Πολλοί άνθρωποι έχουν φτάσει σε αυτό το συμπέρασμα. Ο Ανδρέας Μ. Αντωνόπουλος στο βιβλίο του Mastering Bitcoin, το περιγράφει, σαν τον στρατό των μυρμηγκιών που κόβουν τα φύλλα των δέντρων και τα μεταφέρουν στις φωλιές τους για την παραγωγή μυκήτων. Ένα βιολογικό σύστημα που εργάζεται σαν ορχήστρα χωρίς να έχει μαέστρο. Ο ασβός του μελιού (honey badger) είναι ένα ζώο που συχνά αναφέρεται για να περιγράψει το Bitcoin (μια που δεν το νοιάζει και δεν φοβάται τίποτα) και είναι στο εξώφυλλο του βιβλίου του Jimmy Song, Programming Bitcoin. Ο Dan Held, συνέκρινε την εφεύρεση του Bitcoin με την διαδικασία του να φυτέψει κάποιος ένα δέντρο: εξετάζοντας τα είδη (τον κώδικα), την εποχή (χρόνος), το έδαφος (διανομή) και κάνοντας την κηπουρική του (κοινότητα) που είναι απαραίτητα για την επιτυχία του. Ο Brandon Quittem στο βιβλίο του Mycelium, υποστηρίζει πως το Bitcoin μοιάζει περισσότερο με μύκητα, το υπόγειο δίκτυο του εδάφους που δίνει δύναμη και τροφή στο βασίλειο των μανιταριών και μπορεί κάποιος να παρατηρήσει το αποκεντρωμένο του σύστημα.
Το φίδι των κανονισμών και της κεντρικής τράπεζας σε δαγκώνει την ώρα που το τρως ζωντανό; Ο ασβός του μελιού δεν νοιάζεται καθόλου. Όπως ακριβώς κι ένας στρατός μυρμηγκιών δεν νοιάζεται αν οι μισοί του εργάτες παρασυρθούν από μια πλημμύρα, έτσι και το δίκτυο του Bitcoin δεν ενδιαφέρεται αν οι μισοί του κόμβοι βγουν εκτός λειτουργίας αύριο το πρωί.
«Ο ασβός του μελιού δεν νοιάζεται, ο ασβός του μελιού δεν δίνει δεκάρα» — Randall
Στιχάκια σαν αυτό, ειδικά αν επιβιώσουν και είναι διάσημα για καιρό, αποδεικνύονται πως έχουν σωστό σκεπτικό. Αυτό που οι άνθρωποι εννοούν όταν αναφέρονται στο Bitcoin ως «ο ασβός του μελιού» είναι πως στην ουσία το Bitcoin συμπεριφέρεται σαν ζώο που δεν μπορείς να το ελέγξεις, δεν μπορείς να το δαμάσεις και τελικά δεν ενδιαφέρεται πολύ για τους εξωτερικούς παράγοντες.
Ποιο τμήμα του οργανισμού του Bitcoin είναι αυτό που μοιάζει περισσότερο με ζώο θα μείνει αναπάντητο ως άσκηση για τον αναγνώστη. Τα παραπάνω παραδείγματα δείχνουν κάποιες από τις σκέψεις διαφορετικών των συγγραφέων που έκαναν το διανοητικό άλμα να κατηγοριοποιήσουν το Bitcoin ως ζωντανό οργανισμό — ένα άλμα που το βρίσκω συναρπαστικό, χρήσιμο και εξ αρχής σωστό.
Το Bitcoin είναι ένα ζωντανός οργανισμός και χρειάζεται να προσπαθήσουμε να τον καταλάβουμε ως τέτοιο αν θέλουμε να ζήσουμε σε αρμονία μαζί του.
Ο Οργανισμός του Bitcoin
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, ο Ralph Merkle ήταν ο πρώτος ο οποίος ανέφερε πως θα μπορούσε το Bitcoin να ειδωθεί ως ζωντανός οργανισμός. Επισήμανε πως το Bitcoin έχει προκαλέσει τεράστιο ενθουσιασμό στην τεχνολογική κοινότητα και προσπάθησε να μεταφράσει αυτόν τον ενθουσιασμό ως κάτι που θα μπορούσε να είναι αντιληπτό από τον καθένα: μια νέα μορφή ζωής.
«Γενικά και όχι τεχνικά, το Bitcoin είναι το πρώτο παράδειγμα μια νέας μορφής ζωής. Ζει και αναπνέει στο διαδίκτυο. Ζει γιατί μπορεί να πληρώνει τους ανθρώπους για να το κρατάνε ζωντανό. Ζει επειδή προσφέρει μια χρήσιμη υπηρεσία στους ανθρώπους οι οποίοι το πληρώνουν για να την προσφέρει. Ζει επειδή οποιοσδήποτε, οπουδήποτε μπορεί να τρέξει ένα αντίγραφο του κώδικά του. Ζει επειδή όλα τα αντίγραφά του επικοινωνούν μεταξύ τους. Ζει επειδή αν ένα κάποιο αντίγραφο του καταστραφεί το πετάει γρήγορα και χωρίς πολύ φασαρία. Ζει επειδή είναι διάφανο: οποιοσδήποτε μπορεί να δει τον κώδικά του και να μάθει / δει τι ακριβώς κάνει» — Ralph Merkle
Παρόλο που το Bitcoin είναι ριζοσπαστικά διάφανο δεν είναι εντελώς ξεκάθαρο από που ξεκινάει και που τελειώνει. Όπως όλα τα ζωντανά πράγματα έτσι και το Bitcoin δεν είναι μια ομοιόμορφη σταγόνα ύλης. Είναι δυναμικό, μια ζωντανή μορφή που αποτελείται από διαφορετικά τμήματα τα οποία επικοινωνούν μεταξύ τους και το ένα επηρεάζει το άλλο, όπως ακριβώς και οι άλλοι ζωντανοί οργανισμοί και το περιβάλλον ως σύνολο, επίσης.
Ο οργανισμός του Bitcoin αποτελείται από πολλά αλληλοσυμπληρούμενα κομμάτια που εργάζονται όλα μαζί για να εξασφαλίσουν την επιβίωση του συνόλου. Όπως και με τους βιολογικούς οργανισμούς, απ την στιγμή που ένα σημαντικό τους τμήμα λείπει, όλος ο οργανισμός είναι καταδικασμένος σε θάνατο.
Το Bitcoin παρόλα αυτά είναι ένα παράξενο θηρίο. Ζει σε διαφορετικούς τομείς, με το ένα πόδι στον αγνό πεδίο των πληροφοριών (ιδέες και κώδικας) και το άλλο πόδι στο φυσικό πεδίο (άνθρωποι και κόμβοι).
Ο οργανισμός του Bitcoin εκδηλώνεται μέσω της αλληλεπίδρασης των ιδεών, του κώδικα, των ανθρώπων και των κόμβων. Αυτά τα τέσσερα εννοιολογικά κομμάτια αντιδρούν και επηρεάζουν το ένα το άλλο σ’ έναν βρόγχο ανατροφοδότησης (feedback loop) που δημιουργεί αξία και που είναι αυτός που κρατά ζωντανό το Bitcoin.
Εξαρτάται από ποια πλευρά κοιτάζει κανείς για να πει αν οι άνθρωποι είναι τμήμα του οργανισμού του Bitcoin ή αν απλά συμβιώνουν μαζί του. Προς το παρόν, ας θεωρήσουμε πως η συνολική εικόνα του οργανισμού του Bitcoin συμπεριλαμβάνει και τους ανθρώπους. Εξάλλου, όπως εμείς δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς τα διάφορα βακτήρια, μύκητες, ιούς και άλλες ανατριχιαστικές ανιχνεύσεις που αποτελούν το ανθρώπινο μικροβίωμα έτσι και το Bitcoin δεν μπορεί να ζήσει χωρίς εμάς: τα μικροσκοπικά όντα που το κρατάνε ζωντανό.
Σε κάθε περίπτωση, οι κόμβοι και οι χειριστές τους είναι απ’ τα πράγματα που εκδηλώνονται στο φυσικό κόσμο. Όπως τα κύτταρα στο σώμα σου, όλα τα φυσικά συστατικά του οργανισμού του Bitcoin μπορούν και θα αντικατασταθούν στο μέλλον. Οι χειριστές κόμβων αλλάζουν, ο εξοπλισμός για την εξόρυξη και ο εξοπλισμός των κόμβων αντικαθιστάτε περιοδικά. Ακόμα και ολόκληρες φάρμες εξόρυξης βγαίνουν εκτός λειτουργίας και αντικαθίστανται με πιο οικονομικές και πιο λειτουργικές μονάδες.
Οι ιδέες και ο κώδικας είναι πιο αιθέρια. Δεν μπορούν να συλληφθούν ή να επισημανθούν με τον ίδιο τρόπο. Παρόλα αυτά, το Bitcoin έχει μια ουσία, την ψυχή του οργανισμού. Επισημαίνω πως αυτή η ουσία, θεωρητικά, θα μπορούσε να δώσει ζωή σ’ έναν άλλο ξενιστή αν πεθάνει η τωρινή ενσάρκωση του οργανισμού. Το φάντασμα του Bitcoin είναι ανεξάρτητο από το φυσικό του σώμα, για να δανειστώ μια μεταφορά από την ταινία του Shirow, Ghost in the Shell.
Για όσο διάστημα κάτι είναι συμβατό με αυτήν την ουσία θα του συμπεριφέρεται ως τμήμα του όλου του. Αν κάτι είναι ασύμβατο, θα απορριφθεί — όπως ακριβώς και οι βιολογικοί οργανισμοί απορρίπτουν τα ξένα σώματα από τον οργανισμό τους.
Μέρος αυτής της ουσίας του Bitcoin είναι οι κανόνες συναίνεσης, κάποιοι επαναλαμβάνονται σαν mantras «not your keys not your bitcoin» (αν δεν είναι τα κλειδιά σου δεν είναι τα bitcoin σου) ή «run your own node» (τρέξε τον δικό σου κόμβο) είναι ευγενικές υπενθυμίσεις των μαθημάτων μας ή μικρά αποσπάσματα για την βαθύτερη κατανόηση του τι είναι ή τι θα έπρεπε να είναι το Bitcoin.
Έχοντας στο μυαλό μας μια βασική ιδέα για τα συστατικά και την έκταση του οργανισμού του Bitcoin, ας επιστρέψουμε στον περιγραφικό ορισμό της ζωής και να δούμε πως το Bitcoin ταιριάζει σε κάθε χαρακτηριστικό της.
- Ανάπτυξη: το Bitcoin αναπτύσσεται με ποικίλους τρόπους. Το δίκτυο αναπτύσσεται, η αξία του κάθε Bitcoin αναπτύσσεται, η αγορά αναπτύσσεται, οι χρήστες στην βάση του αναπτύσσονται και το όλο οικοσύστημα αναπτύσσεται, επίσης.
- Αναπαραγωγή: Παραδόξως, το Bitcoin χρησιμοποιεί την αναπαραγωγή του για να δημιουργήσει την σπανιότητα του (absolute scarcity). Αναπαράγει τον εαυτό του με πολλούς τρόπους και σε διαφορετικά επίπεδα: ο πηγαίος κώδικας αναπαράγεται σε όλες τις συσκευές, το λειτουργικό αντιγράφεται σε κάθε μια εγκατάσταση, το γενικό καθολικό (ledger) αναπαράγεται σε κάθε κόμβο, τα blocks διαδίδονται σε όλο το δίκτυο με αναπαραγωγή, ακόμα και οι UTXO μπορούν να θεωρηθούν αναπαραγωγικές μονάδες διαιρώντας και ενώνοντας κατά την διάρκεια των συναλλαγών.
Οι μεταλλάξεις επίσης υπάρχουν σε όλα τα επίπεδα: άκυρες συναλλαγές, άκυρα blocks, εκατοντάδες forks και χιλιάδες ατελή αντίγραφα έχουν δημιουργηθεί από το Bitcoin τα τελευταία δύο χρόνια.
- Κληρονομικότητα: το Bitcoin έχει κληρονομήσει πολλά χαρακτηριστικά από τους προκατόχους του: τα κρυπτογραφικα δημόσια κλειδιά (public-keys cryptography), τις ψηφιακές υπογραφές (digital signatures),το peer-to-peer δίκτυο, τις ψηφιακές χρονοσφραγίδες (digital time stamping) και η ασυναγώνιστη κοστολόγηση (unforgeable costliness) είναι μόνο μερικά από αυτά. Επιπλέον, η ανοιχτή φύση του Bitcoin επιτρέπει τόσο την οριζόντια όσο και την κατακόρυφη μετάδοση των γονιδίων: κάποια χαρακτηριστικά μεταφέρονται με σταδιακές μεταλλάξεις των προηγούμενων εκδόσεων και άλλα μεταδίδονται στην βάση του κώδικα ενσωματώνοντας ιδέες από άλλα προγράμματα.
- Ομοιόσταση: Πιο πολύ απ’ όλα όμως, οι κανόνες συναίνεσης του Bitcoin είναι υπεύθυνοι για την σταθερότητα της εσωτερικής του κατάστασης. Αν τα block δεν ακολουθούν τους τρέχοντες κανόνες συναίνεσης θα απορριφθούν γρήγορα και χωρίς κανένα έλεος. Το ίδιο το δίκτυο του Bitcoin θ’ απορρίψει αυτά τα block ακριβώς όπως συμβαίνει και σ’ εμάς τους ανθρώπους όταν «πέφτουν» να νεκρά μας κύτταρα.
- Μεταβολισμός: Οι μονάδες εξόρυξης σ’ όλο τον κόσμο διατηρούν τον οργανισμό ζωντανό δημιουργώντας σχεδόν αδιαπέραστα τείχη (impenetrable walls) κατά την διαδικασία. Η ενέργεια μετατρέπεται σε ψηφιακό κεχριμπάρι διασφαλίζοντας την ανάπτυξη της ασπίδας γύρω από τις προηγούμενες συναλλαγές και το συνεχόμενο χτύπο της καρδιάς του Bitcoin.
- Κυτταρικός: Πολλά κομμάτια του Bitcoin είναι κυτταρικά: το δίκτυό του αποτελείται από κόμβους οι οποίοι είναι αυτοσυντηρούμενες και λειτουργικές οντότητες. Το ίδιο το γενικό καθολικό (ledger) είναι ένα κύτταρο απ’ την στιγμή που τα block (και οι συναλλαγές) είναι κύτταρα σ’ ένα μεγαλύτερο υπολογιστικό φύλλο (spreadsheet).
- Ευαίσθητος/Αποκριτικός: το Bitcoin είναι πολύ ευαίσθητος οργανισμός. Ανταποκρίνεται στις αλλαγές της τιμής, στις πολιτικές και οικονομικές αλλαγές, στις αλλαγές του περιβάλλοντος (π.χ. αν τμήμα του δικτύου βγει εκτός λειτουργίας), στις τεχνολογικές αλλαγές (καινοτομίες στην κατασκευή των chip) και στις αλλαγές της επιστημονικής μας κατανόησης (π.χ. καινοτομίες στην τεχνολογία της επιστήμης των υπολογιστών, στα μαθηματικά ή στην κρυπτογραφία). Αντιδρά από μόνο του χωρίς να χρειάζεται κάποιον άνθρωπο ή κάποια εταιρία ή κάποιο κράτος να έχει την ευθύνη.
Όπως αναφέρθηκε και προηγούμενα, η ζωή είναι μια διαδικασία και όχι μια αγνή ουσία. Ένας κομψός χορός από αναρίθμητα μέρη, που όλα δίνουν ένα σήμα και επικοινωνούν μεταξύ τους μ’ έναν περίπλοκο τρόπο, για την αυτοσυντήρηση του κάθε οργανισμού και του φαινόμενου που αποκαλούμε ζωή, στο σύνολό της.
« Η ζωή είναι όπως η φωτιά όχι όπως το νερό, είναι διαδικασία, δεν είναι αγνή ουσία. […] Η πιο απλή, αλλά όχι και η μοναδική, απόδειξη της ζωής, είναι να βρεις κάτι ζωντανό» — Christopher McKay
Ο Chris McKay από την πλευρά του αστροβιολόγου λέει πως, η πιο απλή απόδειξη ζωής είναι να βρεις κάτι ζωντανό. Εγώ έχω βρει το Bitcoin, και απ’ όσο μπορώ να πω είναι ζωντανό, για όλους τους λόγους που περιέγραψα παραπάνω.
Συμπέρασμα
Το Bitcoin έχει όλα τα χαρακτηριστικά ενός ζωντανού οργανισμού: αναπτύσσεται, αναπαράγεται, κληρονομεί και μεταφέρει τα χαρακτηριστικά του, χρησιμοποιεί ενέργεια για να διατηρεί σταθερή την εσωτερική του δομή, είναι κυτταρικός οργανισμός από την φύση του, ανταποκρίνεται και προσαρμόζεται ανάλογα με το περιβάλλον που ζει.
Στα επόμενα κομμάτια θα δούμε από κοντά αυτά τα περιβάλλοντα και πως το Bitcoin ανταποκρίνεται και τα αλλάζει. Το Bitcoin ζει και αναπνέει στο διαδίκτυο όπως πολύ όμορφα είπε ο Ralph Merkle. Αδιαμφισβήτητα όμως, το διαδίκτυο δεν είναι το μόνο περιβάλλον που ζει.
Προς το παρόν, ελπίζω να σας έχω πείσει πως το Bitcoin μπορεί να θεωρηθεί ζωντανός οργανισμός — ίσως εξωγήινος.
Περαιτέρω Ανάγνωση:
Bitcoin is a Decentralized Organism by Brandon Quittem
DAOs, Democracy and Governance by Ralph c. Merkle
Bitcoin’s Gravity by yours truly
Proof Of Life / Απόδειξη Ζωής by Neoniki is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
Based on a work at https://dergigi.com/2019/08/07/proof-of-life/
